Nękanie telefoniczne to problem, z którym boryka się wielu dłużników w Polsce. Choć firmy windykacyjne mają prawo do kontaktu w celu odzyskania należności, istnieje wyraźna granica między legalnym dochodzeniem wierzytelności a nękaniem. Gdy telefony przychodzą kilkanaście razy dziennie, o nietypowych porach lub zawierają groźby czy zastraszanie, możemy mówić o przekroczeniu dozwolonych prawem metod windykacji. Każdy dłużnik ma prawo do poszanowania swojej godności i prywatności, dlatego warto wiedzieć, jak rozpoznać niedozwolone praktyki i skutecznie się przed nimi bronić.
Granice prawne działań firm windykacyjnych
Firmy windykacyjne działają w ramach określonych przepisów prawa. Podstawowym aktem prawnym regulującym ich działalność jest Ustawa o prawach konsumenta oraz Kodeks cywilny. Dodatkowo, praktyki windykacyjne podlegają przepisom Ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.
Zgodnie z prawem, firma windykacyjna może:
- Kontaktować się z dłużnikiem w celu przypomnienia o zadłużeniu
- Wysyłać pisemne wezwania do zapłaty
- Prowadzić rozmowy telefoniczne w sprawie spłaty zadłużenia
- Proponować rozwiązania polubowne, np. rozłożenie długu na raty
Jednak te działania muszą być prowadzone z poszanowaniem godności dłużnika i jego prawa do prywatności. Firma windykacyjna nie ma takich samych uprawnień jak komornik – nie może dokonywać zajęć majątku ani wchodzić do mieszkania dłużnika bez jego zgody.
Firmy windykacyjne często nabywają wierzytelności od pierwotnych wierzycieli (np. banków) za ułamek ich wartości, a następnie próbują odzyskać pełną kwotę od dłużnika. Tym bardziej zależy im na skuteczności, co czasem prowadzi do przekraczania granic prawa.
Kiedy kontakt staje się nękaniem?
Granica między standardową windykacją a nękaniem bywa płynna, ale istnieją obiektywne kryteria pozwalające ocenić, czy firma przekracza dozwolone prawem metody. Za nękanie telefoniczne można uznać:
Nadmierną częstotliwość kontaktów – gdy firma dzwoni kilka lub kilkanaście razy dziennie, mimo że dłużnik odbiera telefony i nie unika kontaktu. Zgodnie z dobrymi praktykami, firma windykacyjna nie powinna kontaktować się częściej niż 1-2 razy dziennie.
Kontakty o nieodpowiednich porach – połączenia wykonywane wcześnie rano (przed 8:00), późnym wieczorem (po 21:00), w nocy lub w dni ustawowo wolne od pracy mogą być uznane za nękanie.
Kontakty z osobami trzecimi – informowanie o długu rodziny, sąsiadów, pracodawcy czy współpracowników dłużnika stanowi naruszenie prawa do prywatności i może być podstawą do złożenia skargi.
Używanie gróźb i zastraszania – wypowiedzi sugerujące natychmiastową egzekucję komorniczą, zajęcie całego majątku, utratę mieszkania czy konsekwencje karne są niedozwolone, jeśli nie mają podstaw prawnych.
Podszywanie się pod inne instytucje – przedstawianie się jako komornik, policjant czy pracownik sądu to nie tylko nękanie, ale także przestępstwo.
Skuteczne metody obrony przed nękaniem telefonicznym
Gdy firma windykacyjna przekracza granice dopuszczalnych działań, warto podjąć konkretne kroki, by skutecznie się przed tym bronić:
Dokumentowanie przypadków nękania
Podstawą skutecznej obrony jest gromadzenie dowodów. Warto systematycznie zapisywać:
- Daty i godziny wszystkich połączeń
- Numery telefonów, z których dzwoniono
- Imiona i nazwiska osób dzwoniących (jeśli się przedstawiły)
- Treść rozmów – szczególnie groźby czy niewłaściwe sformułowania
Pomocne może być również nagrywanie rozmów – w Polsce jest to dozwolone, gdy sami jesteśmy jedną ze stron konwersacji. Dobrą praktyką jest poinformowanie rozmówcy o fakcie nagrywania, co często samo w sobie zmienia ton i treść rozmowy na bardziej profesjonalny.
Formalna komunikacja z firmą windykacyjną
Pierwszym krokiem powinno być wysłanie pisemnego wezwania do zaprzestania nękania. List należy wysłać listem poleconym za potwierdzeniem odbioru, zachowując kopię dla siebie. W piśmie warto:
- Opisać konkretne przypadki nękania z podaniem dat i godzin
- Powołać się na odpowiednie przepisy prawa
- Jasno zażądać zaprzestania niedozwolonych praktyk
- Poinformować o zamiarze złożenia skargi do odpowiednich instytucji w przypadku kontynuowania nękania
Często samo formalne pismo wystarcza, by firma zmieniła swoje postępowanie. Windykatorzy wiedzą, że świadomy swoich praw dłużnik może przysporzyć im problemów prawnych, dlatego zazwyczaj dostosowują swoje działania do obowiązujących przepisów.
Gdzie i jak zgłosić nękanie telefoniczne
Gdy wezwanie do zaprzestania nękania nie przynosi rezultatu, możemy zgłosić sprawę do kilku instytucji:
Instytucje, do których można zgłosić sprawę
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) – zajmuje się nieuczciwymi praktykami rynkowymi, w tym również niewłaściwymi działaniami firm windykacyjnych. UOKiK może nałożyć na firmę karę finansową.
Rzecznik Finansowy – jeśli sprawa dotyczy zadłużenia wobec instytucji finansowej (np. banku), można złożyć skargę do Rzecznika Finansowego.
Policja – w przypadku gróźb, zastraszania czy uporczywego nękania można złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa z art. 190a Kodeksu karnego (stalking).
Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych – jeśli firma windykacyjna ujawnia informacje o zadłużeniu osobom trzecim, narusza przepisy o ochronie danych osobowych.
Procedura składania skargi
Skarga powinna zawierać:
- Dane osobowe skarżącego
- Nazwę i adres firmy windykacyjnej
- Szczegółowy opis sytuacji z podaniem dat, godzin i treści rozmów
- Dowody potwierdzające nękanie (nagrania, billingi, notatki z rozmów)
- Kopię wcześniejszej korespondencji z firmą windykacyjną
Do skargi warto dołączyć kopie wszystkich posiadanych dokumentów, które mogą potwierdzić nasze zarzuty. W przypadku składania zawiadomienia na policji, należy pamiętać, że uporczywe nękanie jest ścigane na wniosek pokrzywdzonego.
W 2022 roku UOKiK nałożył kary w wysokości ponad 60 milionów złotych na firmy windykacyjne za stosowanie niedozwolonych praktyk, w tym nękanie telefoniczne. Pokazuje to, że zgłaszanie takich przypadków ma sens i może prowadzić do realnych konsekwencji dla nieuczciwych firm.
Konsekwencje prawne dla firm stosujących niedozwolone praktyki
Firmy windykacyjne, które stosują niedozwolone metody, mogą ponieść poważne konsekwencje:
Kary finansowe – UOKiK może nałożyć karę do 10% rocznego obrotu przedsiębiorstwa za stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych.
Odpowiedzialność karna – w przypadku uporczywego nękania (stalkingu) pracownikom firmy grozi kara pozbawienia wolności do lat 3.
Odszkodowanie – osoba nękana może dochodzić odszkodowania za poniesione szkody materialne i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w postaci naruszenia dóbr osobistych.
Utrata reputacji – informacje o karach i nieuczciwych praktykach są publikowane, co może znacząco wpłynąć na wizerunek firmy i jej relacje z kontrahentami.
Świadomość tych konsekwencji często działa odstraszająco na firmy windykacyjne, dlatego warto informować je o znajomości swoich praw i determinacji w ich egzekwowaniu.
Jak radzić sobie z długiem i unikać nękania
Najlepszym sposobem na uniknięcie nękania przez firmy windykacyjne jest proaktywne podejście do zadłużenia:
Nie ignoruj problemu – unikanie kontaktu zwykle prowadzi do eskalacji działań windykacyjnych. Lepiej podjąć rozmowy i szukać rozwiązania.
Negocjuj warunki spłaty – wiele firm windykacyjnych jest otwartych na rozłożenie długu na raty lub nawet częściowe umorzenie, jeśli wykażemy chęć współpracy. Warto przygotować propozycję spłaty dostosowaną do swoich realnych możliwości finansowych.
Sprawdź przedawnienie – niektóre długi mogą być już przedawnione. Standardowy termin przedawnienia to 6 lat dla większości zobowiązań cywilnoprawnych, choć istnieją wyjątki. Przedawniony dług nie musi być spłacany, jeśli podniesiemy zarzut przedawnienia.
Skorzystaj z pomocy prawnej – w trudnych przypadkach warto skonsultować się z prawnikiem lub rzecznikiem konsumentów, który pomoże ocenić sytuację i zaproponuje najlepsze rozwiązanie. Bezpłatnej pomocy prawnej udzielają także organizacje konsumenckie oraz punkty nieodpłatnej pomocy prawnej w każdym powiecie.
Świadomość swoich praw i obowiązków w relacji z firmą windykacyjną to podstawa skutecznej ochrony przed nękaniem. Pamiętajmy, że windykacja ma swoje granice, a przekraczanie ich przez firmy windykacyjne nie może pozostać bez konsekwencji. Zdecydowana postawa i znajomość przepisów często wystarczą, by położyć kres nieprawidłowym praktykom i doprowadzić do rozwiązania problemu zadłużenia w sposób zgodny z prawem i poszanowaniem godności dłużnika.